Vraag 9: Hoe kan ik op de kritische momenten toch een juiste beslissing maken?
Op woensdag 11 juni stond - met 47 procent van de stemmen – de volgende vraag op de eerste plaats. Hierbij het antwoord van cybernon Kaye Miner:

De vraag was:
In de boeddhistische theorie lijkt het soms of alle problemen op te lossen zijn. Maar als er een concreet dilemma op mijn pad komt, lijkt het allemaal niet meer van toepassing. Hoe kan ik op de kritische momenten toch een juiste beslissing maken?

Heeft u zelf een vraag aan de cybermonnik? Stel deze hier.

Het antwoord van Kaye Miner:

Het lijkt bij het leven te horen dat dingen fout lopen of niet precies gaan zoals we zouden willen. Ons hele leven lang proberen we problemen te vermijden. Dat doen we op allerlei manieren: we veranderen van baan, van relatie, van huis, van dieet, en we veranderen andere mensen, regeringen enzovoorts. We zijn altijd bezig de wereld om ons heen te veranderen. Soms brengt dit ons tijdelijk geluk, maar heel vaak gaat het mis. We modderen voort, proberen er het beste van te maken, proberen een volmaakte wereld te creëren om in te leven. Heb je er wel eens bij stilgestaan of het überhaupt mogelijk is om de wereld om ons heen te veranderen? Heb je ooit iemand ontmoet die dat voor elkaar heeft gekregen? En zelfs als onze omstandigheden behoorlijk goed zijn, zullen we toch te maken krijgen met problemen rond ziekte, ouderdom en dood.

Wat de Boeddha ons heeft geleerd, is dat de oplossing gelegen is in onze eigen geest, in onze eigen zienswijze. In plaats van obstakels kunnen de dingen die in ons leven misgaan, waarop we meestal reageren met verdriet, angst en boosheid, een bron van geluk worden. Hoe? Dat is de cruciale vraag. De theorie klinkt aardig maar de toepassing van de theorie in de praktijk kost tijd en oefening.

We krijgen soms de raad om een bepaalde motivatie te ontwikkelen, zoals 'Met wat voor problemen ik ook geconfronteerd word, ik ga me er niet over opwinden. De dingen die ik als problematisch ervaar, ga ik niet langer als problemen beschouwen. Ik ga ze zien als kansen.' Maar door een simpele verandering van woordgebruik zullen niet al onze problemen worden opgelost. We moeten verder gaan dan alleen maar ons woordgebruik. We moeten weten hoe we dit kunnen toepassen, anders zal onze geest toch ongelukkig blijven, hoe uitgekiend ons taalgebruik ook is.

Veel van onze problemen komen voort uit onze verslaving om de dingen op een bepaalde manier te bekijken, vanuit ons eigenbelang. Die op jezelf gerichte zienswijze bepaalt of iets een probleem is of niet. Zo is regen een zegen voor Australische boeren en een bron van ergernis voor Nederlandse vakantiegangers. Zolang we aan de gewoonte vasthouden om elk kleinigheidje dat niet precies in het hokje van ons op onszelf gerichte denken past, als een probleem te zien, maken we van iedere mug een olifant. En ga maar na: Als kleinigheden al grote problemen lijken, wat gebeurt er dan als er echt iets ernstigs aan de hand is? Dan kun je het niet aan.

Om niet door problemen van slag te raken, moeten we afstand doen van onze instelling dat we niet willen dat er dingen misgaan. We moeten het eerste basale feit van ons bestaan erkennen waar de Boeddha over sprak: er is lijden, er zijn problemen, er zijn ongewenste ervaringen. Dat is nu eenmaal een gegeven zolang onze geest nog onder de invloed staat van onwetendheid, gehechtheid en haat.
Dus om te beginnen moeten we onze afkeer van lijden loslaten, door te erkennen dat de dingen altijd mis zullen gaan en dat het zinloos is om je ongelukkig te voelen als dat gebeurt.

Zoals de grote Indiase meester Shantideva zei:
'Als een probleem kan worden opgelost, heeft het weinig zin om je erover op te winden. Er is geen reden om boos te worden, of gedeprimeerd te raken. En als het een probleem betreft waaraan niets valt te veranderen, is het evenzeer zinloos om je ongelukkig te voelen, om het vervelend te vinden. Wat er ook gebeurt, het is zinloos om boos of gedeprimeerd te worden.'

Dit kost wel enige inspanning. Maar zelfs als we iets moeten doormaken wat een grote klap voor ons betekent, zoals een sterfgeval, een vreselijke ziekte of het einde van een relatie, dan hebben we toch nog mogelijkheden, een andere manier om naar de situatie te kijken, en zelfs als ons dat niet voor de volle honderd procent lukt, zelfs als we toch nog pijn ervaren, geeft dit ons kracht en voelen we ons geen slachtoffer meer.

Deze oefening is niet bedoeld om te voorkomen dat er problemen op ons pad komen, maar om te voorkomen dat die onze innerlijke vrede verstoren.
De weerzin tegen het misgaan van dingen ligt aan de wortel van al onze angsten en zorgen. Om die te boven te komen en onze problemen om te zetten in geluk, kunnen we problemen als nuttig beschouwen. We hoeven problemen niet op te zoeken, die vinden ons wel, maar zodra ze opduiken, kunnen we onszelf de vraag stellen: Wat kan ik hieruit leren?

We kunnen proberen vaardig met problemen om te gaan, door ze als gelegenheid te benutten om de realiteit en onze verslaving aan de wereld van voorbijgaande genoegens onder ogen te zien, de eerste stap naar bevrijding en verlichting; door empathie met anderen te ontwikkelen en ze toe te wensen dat ook zij vrij mogen zijn van lijden en problemen, oftewel het beoefenen van mededogen; en door geduld en een positieve, liefdevolle, wijze levenshouding te ontwikkelen – allemaal dingen die helpen om onze geest lichter te maken. Dan zullen de keuzes die we maken uit een zuiverder motivatie voortkomen, zodat we niet van streek raken als ze niet uitpakken zoals wij het willen.

'Alleen dwazen beklagen zich; de wijzen vinden in alles iets van waarde.'