Rients Ritskes kent de zentraditie niet

17 april 2013

Zou Rients Ritskes de zentraditie kennen, dan zou hij geen aanspraak maken op titels als roshi, dai-osho of zenmeester. Zó reageert de gezaghebbende leraar Sokun Tsushimoto Roshi op een binnen Zen.nl circulerende verklaring (15 april 2013).

Ritskes brengt daarin zijn gebruik van deze titels terug tot ‘een groot verschil in uitleg’ over de betekenis die aan de door hem ‘in het openbaar’ ontvangen ‘Goudbrokaten Raksu’ (ook wel rakusu) moet worden gehecht. Tsushimoto Roshi reageert daarop met een brief (17-4-2013).

Sokun Tsushimoto is zoon van een boeddhistische priester. Hij studeerde filosofie aan de Kyoto Universiteit, en is behalve zenmeester ook arts.

Een rakusu is een traditioneel Japans, op de borst gedragen versiersel dat door zowel monniken en nonnen als leken kan worden gedragen.

Volgens Sokun Tsushimoto staat vast dat Ritskes zichzelf sinds 1999 ten onrechte in het openbaar met de titel zenmeester (ook wel roshi, lett. ‘oude leraar’ of ‘oude meester’) laat aanduiden. Ook staat vast dat hij ten onrechte beweert door hem te zijn ‘geautoriseerd’.

Hij noemt Ritskes’ huidige verklaring innerlijk tegenstrijdig en onsamenhangend.

Rakusu

Tsushimoto Roshi overhandigt Ritskes de genoemde rakusu in 1999.

Volgens de laatste leverde hij daarmee het ‘bewijs’ dat Ritskes een ‘bekwaam leider’ van een Nederlandse zazen-groep is.

‘Bovendien kreeg ik  toestemming om koan-studie met mijn studenten voort te zetten, sesshins te begeleiden en zenleraren op te leiden, hetgeen allemaal voorbehouden is aan zenmeesters’, aldus Ritskes.

Sindsdien noemt Ritskes zichzelf afwisselend Roshi, Dai-Osho (‘grote monnik’) en Zenmeester.

Betwist

Sokun Tsushimoto Roshi betwist Ritskes’ lezing en twijfelt aan diens oprechtheid.

Hij memoreert hoe Ritskes tijdens een sesshin (zenretraite) in De Tiltenberg onverwacht vroeg of hij tot roshi kon worden benoemd.

Tsushimoto Roshi verwijst naar een recente e-mail van Ritskes, waarin hij toegeeft dat hem toen expliciet is verteld dat hij de titel roshi niet mocht gebruiken.

Koan-studie

Sokun Tsushimoto schrijft dat hij destijds weliswaar begreep waaruit dit ‘dwaze en opgeblazen’ verzoek voortkwam -Ritskes had zelf ‘twee of drie roshi’s uit de Soto-traditie onder zich’- maar zag daarin geen aanleiding toe te stemmen.

‘Tijdens ons gesprek legde ik hem zorgvuldig uit dat ik hem onmogelijk de titel roshi kon geven: “Om roshi te worden zul je bij mij een jarenlange koan-studie moeten doorlopen en voltooien.”‘

Een koan is verhaal, dialoog, stelling of vraag. De zenmeester toetst de vorderingen van zijn leerlingen aan de hand van hun reacties daarop. Het verloop en de duur van deze studie zijn onvoorspelbaar, en de uitkomst is onzeker.

Over Rients Ritskes’ (RR) eigen vorderingen in de koan-studie is Tsushimoto kort: ‘RR heeft heel weinig ervaring met de training als monnik en koan-studie onder een authentieke roshi. Het is daarom volkomen onmogelijk dat hij als roshi zal worden geautoriseerd.’

Dharma-vriend

Tsushimoto Roshi bestrijdt dat alleen sprake zou zijn van een verschil in interpretatie. Over de betekenis van de door hem aan Ritskes geschonken rakusu kan eenvoudigweg geen misverstand bestaan.

Er is geen sprake van dat Ritskes ooit tot roshi is benoemd. Dit gebeurt op een uiterst formele, zeer explicitie manier, onder overhandiging van een gekalligrafeerd inka-document. Het overhandigen van een rakusu kan daarvoor niet in de plaats komen.

‘Ik heb RR de rakusu aangeboden als dharma-vriend. Destijds was ik de hoogste abt van de Buttsuji school, maar ik ben nooit zijn meester of leraar geweest. Hij heeft zich ook nooit als mijn volgeling of leerling gedragen.’

De beslissing over Ritskes’ autorisatie en de toestemming om met zijn leerlingen koan-studie te beginnen gingen hem dan ook niet aan.

Dai-Osho

De titel dai-osho heeft een andere betekenis dan roshi of zenmeester, en deze wordt binnen de rinzai-stroming waartoe Sokun Tsushimoto behoort, weinig gebruikt.

‘Een zenpriester wordt gewoonlijk aangeduid met het formele ‘Osho’ of met ‘Osho-san’, dat genegenheid en respect uitdrukt. Wordt men aangesproken met een overdreven aanduiding als Dai-Osho, dan wijst dat eerder op hoon of ironie. Als een uitdrukking van respect is Dai-Osho voorbehouden aan overleden priesters, of ze nu Roshi waren of niet’, aldus Sokun Tsushimoto Roshi.

Zelfbedacht

Tsushimoto Roshi was ervan op de hoogte dat Ritskes zijn leerlingen een ‘koan-achtige’ studie liet volgen.

Bij gebrek aan kloostertraining en koan-studie kwam dit volgens hem neer op een soort raadsman-cliënt relatie, passend bij Ritskes’ werk als studieadviseur (Universiteit Utrecht).

‘Hij weet heel goed dat zijn koans formeel niet (door de zentraditie) worden erkend, en (als we ze al zo noemen) weinig tot niets te maken hebben met traditionele koans. Echte zenmeesters gebruiken geen zelfbedachte koans (als we ze al zo noemen)’, aldus Sokun Tsushimoto.

Volgens de Japanse zenmeester heeft Rients Ritskes geen idee wat de beoefening van zen werkelijk inhoudt. Zijn kritische uitlatingen over de Japanse zentraditie noemt hij gedateerd. Hoewel hij kritiek verwelkomt, acht Sokun Tsushimoto Roshi  het hoofd van Zen.nl niet tot gefundeerde kritiek in staat.

‘Zou dat anders zijn dan zou hij eerst naar zichzelf kijken en een befaamde zenuitdrukking overdenken: “Twintig jaar zen training: nu ken ik mijn eigen schaamte!”

Rients Riskes maakt geen gebruik van de gelegenheid tot wederhoor.

Lees ook

> Actueel - Trouw ondervraagt Ritskes niet
> Actueel – Ritskes levert monnikspij
> Otake – Caring for Body and Soul: Interview with Sokun Tsushimoto Roshi (2-8-2009)
> Sinnige – Persbericht titelfraude Rients Ritskes (14-4-2013)
> Ritskes – Verklaring (15-4-2013)
> Sokun Tsushimoto Roshi – Declaration Rients Ritskes (17-4-2013)
> Van Doveren-Kersten – Spiritualiteit en werk, mythe en markt voorbij (juli 2010, pdf)