Zen.nl is miljoenen-business
Achter het portal Zen.nl gaan minimaal veertig privé-ondernemingen schuil. Het concern is een miljoenen-business, nergens wordt duidelijk door welke financiële relaties en economische belangen de ‘franchise-organisatie’ wordt beheerst.
Onderzoek van • open boeddhisme • naar de werkzaamheden van 65 bij Zen.nl aangesloten actieve leraren toont dit aan.
De redactie raadpleegde en vergeleek daartoe verschillende bronnen op het internet, en het Handelsregister van de Kamer van Koophandel.
Het kostte veel tijd en moeite te achterhalen welke bedrijven achter al deze vestigingen van Zen.nl schuilgaan.
Algemene conclusie is dat binnen Zen.nl leraren leveranciers van het product zen zijn. De consumenten zijn de leerlingen/cursisten.
Miljoenen
Wat het onderzoek oplevert, is de constatering dat de activiteiten van Zen.nl-ondernemer Rients Ritskes een miljoenen-business vormen.
Het onderzoek toont aan dat de opleidingskosten voor zenleraar 1e graad (‘osho‘) bij een cursusduur van minstens acht jaar € 28.500 zijn (bron: Zen.nl). De 125 deelnemers aan het traject Zenleraren In Opleiding (ZIOP) leveren het concern momenteel € 37.187,50 per maand op (bron: Zen.nl). De 1.500 vaste deelnemers aan de introductie- en gevorderden cursussen betalen gezamenlijk tussen de € 58.500 en € 118.500 per maand (bron: Zen.nl).
De minimale jaaromzet van Zen.nl is bij deze aantallen en bedragen (kortingen daargelaten) bijna twee miljoen euro.
Meerderheid ondernemer
De meerderheid van de Zen.nl-leraren is ondernemer: 38 leraren zijn eigenaar van een eigen bedrijf. Van deze bedrijven zijn er 12 rechtstreeks via de bedrijfsnaam met zenboeddhisme te verbinden.
Hun bedrijfsactiviteiten lopen sterk uiteen: van doedelzak spelen tot restaurant houden, van consultancy tot muziekstudio.
De overige 27 leraren hebben, naast hun bezigheden als zenleraar, een betrekking elders, of een andere bron van levensonderhoud.
Niet transparant
Zen.nl noemt zich een ‘transparante professionele organisatie met heldere normen en waarden’.
Die transparantie en helderheid strekken zich niet uit tot de bezigheden van de personen en organisaties áchter het internetportal dat de bezoeker naar de huidige 32 Zen.nl-vestigingen voert.
Informatie ontbreekt
Veel informatie ontbreekt. Van de actieve Zen.nl-leraren worden op de site alleen de naam, het adres en het interne e-mailadres en telefoonnummer vermeld.
Van de meeste leraren wordt de opleiding, achtergrond en werkkring beschreven. Daarbij wordt niet duidelijk onderscheiden tussen zelfstandig ondernemers en personen die ergens in loondienst zijn.
Bedrijfsnamen, -adressen en -websites, KvK-nummers, en dergelijke worden nergens zichtbaar.
Commercieel karakter
Wie alleen op de website afgaat, kan het commerciële karakter van Zen.nl daardoor ontgaan.
Wie zich voor een cursus aanmeldt via een web-formulier of e-mailadres weet niet met welke organisatie hij zaken doet, kan daardoor niet bepalen of hij te maken heeft met een profit of non-profit bedrijf en weet niet wie zijn leraar wordt.
Zó situeert Zen.nl de traditionele boeddhistische leerling-leraar relatie volledig in een moderne, door vraag en aanbod beheerste context.
Binnen Zen.nl veranderen leraren ongemerkt in leveranciers, zen in een product, en leerlingen in afnemers.
1.500 kussens
Volgens Zen.nl-oprichter en ondernemer Rients Ritskes in Dagblad Trouw (19 april 2013) heeft Zen.nl ’1.500 mensen op de kussens zitten’.
Een persbericht (10 april 2013) meldt dat wekelijks aan meer dan 150 groepen les wordt gegeven.
Dit komt neer op een gemiddelde van tien cursisten per groep, 23 cursisten per leraar.
De site meldt dat hoofdopleider Ritskes en zijn 15 collega-opleiders naast de bestaande leraren nog eens minstens 125 personen in de ZIOP-cursus trainen.
Forse bedragen
Met de Zen.nl-cursussen zijn forse bedragen gemoeid.
Volgens de site kost een basiscursus van 16 lessen tussen de € 39 en 79 per deelnemer per maand.
Voor de gevorderden cursus wordt geen duur aangegeven: hiervoor betalen cursisten bedragen tussen de € 49 en € 79 per maand.
De ZIOP-cursisten betalen maandelijks € 297,50 (inclusief 21% BTW).
Er wordt over ‘lidmaatschapskosten’ gesproken, zonder dat duidelijk is van welke organisatie men lid wordt.
Niet duidelijk is via welke bankrekeningen de betalingen van Zen.nl-cursussen lopen. Ook is niet duidelijk wie binnen Zen.nl aan wie (door)factureert, en waarvoor.
Rekensommetje
Een rekensommetje leert hoeveel geld binnen Zen.nl omgaat.
Wie bij Zen.nl als zenleraar 1e graad (‘osho‘) aan de slag wil, moet rekenen op een cursusduur van minstens acht jaar: € 28.500.
‘Mocht je de opleidingskosten niet kunnen betalen/aftrekken dan is in overleg een aangepast tarief mogelijk’, meldt de site.
Omzet
Bij 1.500 vaste deelnemers aan de introductie- en gevorderden cursussen bedraagt de omzet van Zen.nl tussen de € 58.500 en € 118.500 per maand.
De genoemde 125 deelnemers aan het ZIOP-traject leveren het concern € 37.187,50 per maand op.
Zo loopt -kortingen daargelaten- de minimale jaaromzet van Zen.nl op tot bijna twee miljoen euro.
Hierin zijn de bedragen voor allerlei individuele coachingstrajecten (merknaam: ZenCoaching) niet meegerekend. Voorbeelden zijn: ZenCoaching voor Managers, ZenCoaching voor CEO’s, en ZenCoaching voor de Ontwikkeling van Superconcentratie.
Geen vrijwilligerswerk
De binnen Zen.nl actieve zenleraren verrichten deze werkzaamheden niet als vrijetijdsbesteding of vrijwilligerswerk.
Zij zijn over de betalingen van hun klanten dan ook belasting verschuldigd. De bedragen die de leraren als ‘dana’ (vrijgevigheid) ontvangen, moeten daarbij worden opgeteld.
In het gunstigste geval merkt de Belastingdienst de extra inkomsten aan als fooi. Dan moet die vrijgevigheid wel incidenteel zijn, en de bedragen niet te hoog.
Ook als deze ‘dana‘ als fooi wordt aangemerkt, moet het totaalbedrag bij de belastingaangifte worden opgegeven.
Eenmanszaak Ritskes
Oprichter en hoofdopleider Ritskes is zelf eigenaar van een eenmanszaak: Zen.nl Nederland (KvK-nr. 09160938).
Alle lokale vestigingen van Zen.nl (op Zen.nl Deventer na) vermelden hem als leraar.
Ritskes is verder enig bestuurslid van de Stichting Ran-Zen (KvK-nr. 41183298) en voorzitter van de Stichting World Peace is Possible (KvK-nr. 30179017).
Ook is hij met zijn leerlingen en collega-leraren Misha Beliën en Floor Rikken oprichter van de Partij voor Geluk i.o., en tevens houder van de domeinnaam.
Deze partij wil na de volgende verkiezingen in de Tweede Kamer komen.
Nijntje-stijl
Alle Zen.nl-vestigingen gebruiken het door Dick Bruna in Nijntje-stijl ontworpen logo en volgen de door Ritskes ontwikkelde opleiding.
Behalve meditatie en mantra’s bieden de meeste Zen.nl-vestigingen de mogelijkheid tot koan-studie.
Koans zijn verhalen, dialogen, stellingen of vragen die bij leerlingen reacties moeten uitlokken die de leraar in staat stelt hun vorderingen te toetsen.
Volgens de Japanse zenmeester Sokun Tsushimoto Roshi met wie hij een conflict heeft over zijn titulatuur als ‘roshi‘ of ‘zenmeester’, moet Ritskes deze koans -en hun ‘oplossing’- zelf hebben bedacht.
‘Soort franchise-organisatie’
Zen.nl noemt zich een ‘soort franchise-organisatie’, een overkoepelende organisatie ontbreekt.
De site meldt dat de vestigingen ‘juridisch en organisatorisch zelfstandig’ zijn. Over hun financieel-economische zelfstandigheid wordt niets gezegd.
Onbekend is of met een volgens de toepasselijke richtlijnen en erecodes opgestelde franchiseformule, franchisehandboek, en franchisecontract wordt gewerkt.
Onbekend is ook wie wat waarvoor aan wie (door)factureert, en welke verplichte financiële afdrachten er in de richting van Ritskes’ bedrijf Zen.nl Nederland zijn.
Het is onduidelijk door welke rechten en plichten de relatie tussen de ‘franchise-nemer’ (leraar, vestiging, onderneming) enerzijds, en ‘franchise-gever’ Ritskes (eenmanszaak, stichtingen) anderzijds, wordt beheerst.
Vestigings- en spreidingsbeleid
Dat het Zen.nl-concern centraal wordt aangestuurd, blijkt behalve uit de site en het prijsbeleid, ook uit het vestigings- en spreidingsbeleid.
Op de site wordt de verwachting uitgesproken dat het aantal vestigingen tussen 2013 en 2018 toeneemt tot 55.
De kaarten en plaatsnamen maken duidelijk dat deze toename met name zichtbaar moet worden in delen van ons land waar Zen.nl minder goed vertegenwoordigd is: het Noord-Oosten, Zeeland en Noord-Holland.
Dit betekent dat Ritskes bij het opleiden en benoemen van nieuwe zenleraren (zijn ‘franchise-nemers’) met meer belangen rekening moet houden dan alleen geestelijke ontwikkeling: hun woonplaats, hun ondernemersprofiel, hun inzetbaarheid, hun netwerk.
Centrale rol
Duidelijk is dat Ritskes zich een centrale rol geeft. Hij etaleert zich op alle fronten als oprichter-eigenaar, geestelijk leider, hoofdopleider, en zenleraar in (vrijwel) alle vestigingen van Zen.nl.
Hij alleen bepaalt wie tot ‘osho‘ worden benoemd.
‘Voor een cursus zen meld je jezelf aan. Voor de opleiding tot zenleraar ook. Maar je moet worden uitgenodigd om osho te worden. En dat doe ik. Daar probeer ik zo transparant mogelijk over te zijn, maar het is geen democratisch proces’, aldus Ritskes in Trouw (7 juli 2010).
Zen.nl en Rients Ritskes zijn niet bereid vragen hierover van • open boeddhisme • te beantwoorden.
Tip: U kunt via de link Zen.nl – Leraren 1.1 (per 29-4-2013) een overzicht downloaden van alle vestigingen van Zen.nl, en alle ondernemingen daarachter. Via de blauwe, aanklikbare links wordt u naar de website van de genoemde vestiging of onderneming gebracht.
Lees ook
> Actueel - CRKBO-aanvraag Zen.nl ‘onbekend’
> Actueel - Ritskes levert monnikspij in
> Actueel - Ritskes kent de zentraditie niet
> Actueel - Ritskes mag in Trouw alles ontkennen
> Actueel - Groot gezichtsverlies Ritskes in Japan
> Analyse - Boeddhisten worstelen met eigen falen
> Data - Expansie Zen.nl 2013-2018
> Zen.nl – Leraren 1.1 (per 29-4-2013)
> Kamer van Koophandel – Een franchise starten
> Kamer van Koophandel – Franchisecontract
> Nederlandse Franchise Vereniging – Erecode
> Van Doveren-Kersten – Spiritualiteit en werk, mythe en markt voorbij (juli 2010, pdf)
5 Responses to “Zen.nl is miljoenen-business”
De vraag rijst op: wat is nu het probleem met de heer Ritskes en Zen.nl?
Is het dat ze zich (toch niet overduidelijk vind ik) profileren als een boeddhistische organisatie terwijl ze dat niet zijn?
Is het dat Ritskes zegt kwalificaties te hebben die hij niet bezit?
Is het dat ‘ze’ teveel geld verdienen (terwijl sommigen misschien menen dat boeddhisten niet veel geld mogen verdienen)?
Is het dat er vanuit Zen.nl leraren opstaan die de kwalificatie leraar niet verdienen?
Ik heb ook een intro-cursus gevolgd bij Zen.nl. Vond het wel een aardige inleiding tot Zen, en de inzet van de leraren was prima.
Ik ben zelf al snel afgehaakt omdat ik in een andere zen-groep terecht kwam die op mij authentieker overkwam. Daar zit ik al weer een aantal jaar bij.
Het probleem bij Zen.nl is dat je zen als het ware consumeert. Ze staan niet stil bij je geleidelijke ontwikkeling.
De maakbaarheid straalt ervan, opgebouwd uit hapklare brokken die je tegen een behoorlijke vergoeding tot je kan nemen. Het heeft volgens weinig met de echte zen gedachte te maken, maar het staat een ieder vrij om daaraan zelf invulling te willen geven.
Ook ik ben afgehaakt na het volgen van de introductiecursus en heb daarin vooral mijn eigen intuïtie gevolgd.
Mijn mening is dat men commercieel profijt haalt uit de spiritueel zoekende mens. Een gevoel dat ik bij de proefles (voorafgaand aan de introductiecursus) al had, maar dat ik weggedrukt heb.
Zeer jammer omdat zen absoluut een weg is naar je innerlijk, alleen moet men dat niet overgieten met een commerciële saus….
Sinds ruim een half jaar volg ik via zen.nl lessen bij Nicola in Ede—buitengewoon prettig en zeker volgens het zenprincipe. Er is alle ruimte voor persoonlijke ontwikkeling, waarbij nauwlettend het zenboeddhisme in al haar facetten gevolgd wordt. Dat de organisatie wellicht niet deugd of te commercieel is wil m.i. niet zeggen dat de leraren dat per definitie ook zijn. Tekenend is het feit dat weinig mensen afhaken.
Goed om de kritische boodschap van mijn thesis ‘Spiritualiteit en werk: Mythe en markt voorbij’ (2010) te zien landen.